ข้าวยำสมุนไพร
ส่วนวัตถุดิบประกอบด้วย... ข้าวกล้อง, ผัก-สมุนไพรซอยฝอย เช่น ใบชะพลู ใบมะกรูด ใบหมุย ใบกระพังโหม ใบเปราะ ใบขมิ้น ใบยอ แครอท ดอกดาหลา และถั่วงอก ตะไคร้ ถั่วฝักยาว มะม่วงดิบ ส้มโอเปรี้ยว มะนาวสด เป็นต้น
เครื่องเคียง ก็มี... มะพร้าวคั่ว, กุ้งแห้งป่น, งาดำคั่วป่น, พริกแห้งป่น
ผักเคียง เช่น... ใบมันปู, ยอดมะม่วงหิมพานต์, ยอดกระถิน, ผักแพรว, ใบบัวบก ฯลฯ
ขั้นตอนการทำ
เริ่มจาก...นำข้าวกล้องมาหุงกับน้ำสมุนไพรที่เตรียมไว้ เช่น น้ำขมิ้น, น้ำอัญชัน และน้ำใบยอ จากนั้นนำผักและสมุนไพรต่าง ๆ ใบชะพลู, ใบมะกรูด, ใบหมุย, ใบกระพังโหม, ใบขมิ้น, ใบยอ, แครอท มาล้างน้ำให้สะอาด ผึ่งให้สะเด็ดน้ำ ใช้มีดซอยฝอย ส่วนตะไคร้-ถั่วฝักยาวซอยละเอียดตามขวาง มะม่วงดิบซอยตามยาว ส้มโอเปรี้ยวแกะเอาแต่เนื้อ มะนาวหั่นเป็นซีก ใส่ภาชนะเตรียมไว้
การเตรียมเครื่องเคียง นำมะพร้าวขูดใส่กระทะคั่วด้วยไฟอ่อนจนมีกลิ่นหอม สีเหลืองกรอบ วางทิ้งไว้ให้เย็นสนิท เก็บใส่ภาชนะที่มีฝาปิด, กุ้งแห้งนำมาบดพอละเอียด (บางร้านอาจใช้ปลาป่นแทนกุ้งแห้งที่มีราคาแพงกว่า), งาดำ คั่วด้วยไฟอ่อนเช่นเดียวกับมะพร้าว พอมีกลิ่นหอม นำไปบดพอละเอียด, พริกขี้หนู ตากแดดแห้งดีแล้วก็นำมาบดละเอียด ตั้ง เตรียมไว้
ส่วนประกอบ
น้ำราดข้าวยำ ปรุงจากน้ำบูดูดิบ, น้ำตาลปี๊บหรือน้ำตาลปึก, กะปิ, เนื้อปลาอินทรีเค็ม, ข่า, ตะไคร้, ใบมะกรูด และหัวหอมแดง
วิธีทำ
เริ่มจาก... นำน้ำบูดูดิบ 1 ขวด (700 กรัม) เทใส่หม้อ เติมน้ำสะอาด 3 ใน 4 ของน้ำบูดูที่ใส่ลงไป นำขึ้นตั้งไฟ ใช้ความร้อนปานกลาง ปรุงรสด้วยน้ำตาลปี๊บหรือน้ำตาลปึก 500 กรัม, กะปินิดหน่อย และแกะเอาเนื้อปลาอินทรีเค็มเป็นชิ้นเล็ก ๆ ตะไคร้สดทั้งต้นทุบพอแตกสัก 4 ต้น หัวข่าสดหั่น 8 แว่นทุบพอแตก หอมหัวแดง 5-6 หัว ทุบพอแตกใส่ลงไป ฉีกใบมะกรูด 10 ใบ ใส่ตามลงไปในหม้อ
ตั้งไฟเคี่ยวไปเรื่อย ๆ จนน้ำบูดูข้น และส่งกลิ่นหอม ก็เป็นอันใช้ได้
การขาย-การรับประทาน...ตักข้าวกล้องใส่จานเพียงเล็กน้อย เพราะเครื่องข้าวยำมีค่อนข้างมาก ราดน้ำข้าวยำลงบนข้าวกล้องหลากสี โรยด้วยมะพร้าวคั่ว, งาดำคั่วป่น, กุ้งแห้งป่น และเติมพริกป่นตามชอบ
คลุกเคล้าข้าวกับเครื่องปรุงและผักสมุนไพรซอยให้เข้ากันดี รับประทานกับผักเคียง เนื่องจากข้าวยำมีส่วนประกอบของสมุนไพรที่มีเส้นใยสูงจำนวนมาก การเคี้ยวช้า ๆ ไม่รีบร้อน จะให้รสชาติที่เอร็ดอร่อยยิ่งขึ้น
